Του Ανδρέα Α. Ανδρέου*

Η μέγιστη ηλικία ανθρώπου που έχει καταγραφεί με αποδεδειγμένα στοιχεία μέχρι σήμερα είναι αυτή της Γαλλίδας Ζαν Καλμάν, η οποία απεβίωσε το 1997 σε ηλικία 122 χρονών. Από τα δέκα γηραιότερα επιβεβαιωμένα άτομα που έζησαν ποτέ, και τα δέκα αφορούσαν σε γυναίκες! Η μέγιστη ηλικία που καταγράφηκε σε άντρα ήταν τα 116 χρόνια, οπότε και ο Ζιροεμόν Κιμούρα από την Ιαπωνία «εκόρτωσεν νούρον» το 2013… λίγο μετά το κούρεμά μας. Το προσδόκιμο ζωής, όμως, διαφέρει. Ο παγκόσμιος μέσος όρος (ανδρών και γυναικών) ανέρχεται στα 69 χρόνια, της Κύπρου είναι στα 78,5 χρόνια (36η θέση), ενώ του Μονακό, που κατατάσσεται πρώτο, ανέρχεται στα 89,5 χρόνια.

Με εξαίρεση τρεις αφρικανικές χώρες, στον υπόλοιπο πλανήτη οι γυναίκες ζουν κατά μέσο όρο μεταξύ 2 και 10 χρόνια πιο πολύ από τους άντρες τους. Άρα οι άντρες πεθαίνουμε επειδή δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς γυναίκες. Είναι γνωστό πως εμείς οι Κύπριοι τρώμε σαν να είναι να πεθάνουμε αύριο και κτίζουμε σαν να είναι να ζήσουμε για πάντα. Αποτελεί, όμως, αυτό πραγματικότητα; Κτίζουμε όντως κτήρια, τα οποία ζουν για πάντα;

Πάνω κάτω 50 χρόνια

Ένα κτήριο σχεδιάζεται με ένα προσδόκιμο ζωής συνήθως τα 50 χρόνια. Σημαίνει αυτό πως άμα τη λήξει αυτής της περιόδου το κτήριο πέφτει; Όχι βέβαια. Εξάλλου υπάρχουν μύρια παραδείγματα από κτήρια που υπάρχουν για πολλαπλάσιο χρονικό διάστημα. Σίγουρα όμως για να κρατηθούν έτυχαν και τυγχάνουν περιοδικών συντηρήσεων μεταβλητής κλίμακας. Εξαρτάται λοιπόν από το πώς συμπεριφέρονται τα υλικά από τα οποία είναι δομημένο, τη διαφορά μεταξύ της θεωρητικής και της πρακτικής συμπεριφοράς τους, πώς και πόσο είναι εκτεθειμένα σε παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη βιωσιμότητά τους, πώς τυγχάνουν συντήρησης έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος διάβρωσής τους πριν καταστούν επικίνδυνα και να υπάρχει πλέον αναγκαιότητα πιο ακριβών λύσεων.

Ο φέρων οργανισμός

Το κυριότερο στοιχείο στη μακροζωία ενός κτηρίου είναι ο φέρων οργανισμός. Είτε πρόκειται για συμβατικό σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα ή μεταλλικό σκελετό ή φέρουσα τοιχοποιία (load bearing walls) αυτός είναι εκτεθειμένος σε διαβρωτικούς παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη δομή και συμπεριφορά του στην πάροδο του χρόνου. Ενδεικτικά αναφέρω τους ακόλουθους:

1. Γήρανση λόγω ηλικίας

2. Εγγύτητα σε θαλάσσιο περιβάλλον

3. Έντονα αλκαλικό περιβάλλον

4. Έντονες αυξομειώσεις στη θερμοκρασία

Παραδείγματα

Είναι φανερό πως το περιβάλλον επηρεάζει. Συνεπώς είναι αναμενόμενο ο ίδιος φέρων οργανισμός να συμπεριφέρεται διαφορετικά σε παραλιακές πόλεις απ' ό,τι στην ενδοχώρα και διαφορετικά στα ορεινά.

Στην περίπτωση του οπλισμένου σκυροδέματος, τα στοιχεία του μπετόν (σκυρόδεμα) και του χάλυβα (οπλισμού) συνθέτουν μια ενιαία αρμονική δύναμη. Το μπετόν έχει αντοχές σύνθλιψης (όχι εφέλκυσης - τραβήγματος), ενώ ο χάλυβας το αντίθετο. Κάτω από ιδανικές συνθήκες -όπως για παράδειγμα αυτές που επιτυγχάνονται σε ένα τεχνητό και ελεγχόμενο περιβάλλον- το σκυρόδεμα παρουσιάζει σταθερή θλιπτική αντοχή μέχρι τα 50 χρόνια.

Επειδή όμως στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν αυτές οι ιδανικές συνθήκες, η βέλτιστη αναμενόμενη διάρκεια ζωής του σκυροδέματος είναι πολύ πιο μικρή - γύρω στα 25-35 χρόνια. Άρα όταν φθάσει το κτήριο σε τέτοια ηλικία πρέπει να παρακολουθείται στενά και να τυγχάνει των ανάλογων συντηρήσεων. Εννοείται πως αν το κτήριο κατασκευάστηκε με κακοτεχνίες, τότε η αδυναμία προστασίας και η αστοχία θα επιταχύνουν τη διολίσθηση της «υγείας» του κτηρίου καθιστώντας αναγκαία την πιο έγκαιρη επέμβαση αναβάθμισης.

Κτήρια εντός μεγάλων αστικών κέντρων υποφέρουν από μόλυνση. Το καυσαέριο, οι ρύποι, τα υδάτινα άλατα κ.λπ δημιουργούν ένα έντονα αλκαλικό περιβάλλον. Σαν αποτέλεσμα τόσο το σκυρόδεμα όσο και τα υλικά που το προστατεύουν τυγχάνουν χημικών αλλοιώσεων, οι οποίες προκαλούν αποδυνάμωση και εν τέλει αστοχία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι αποσαρθρωμένοι σουβάδες, τα διαβρωμένα σίδερα, το σκάσιμο του μπετόν, η αλλοίωση χρώματος και διάβρωση μαρμάρινων εξωτερικών επενδύσεων κ.λπ.

Εξαρτάται και από την περιοχή

Σε παραθαλάσσιες περιοχές η επίδραση της αλμύρας που περιφέρεται μόνιμα στον αέρα προκαλεί τεράστια ζημιά στον φέροντα οργανισμό και στα άλλα δομικά υλικά, με αποτέλεσμα η διάβρωση να είναι δεδομένη με αποδυνάμωση των αντοχών του κτηρίου. Κλασικό παράδειγμα στη χώρα μας είναι τα διάφορα ασυντήρητα μπαλκόνια ηλικίας 30-40 χρονών στο παραλιακό μέτωπο της Λεμεσού, που κόβονται κάθε τόσο όπως τα αγγούρια - χωρίς ευτυχώς να θρηνήσουμε ακόμη θύματα.

Σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές παρατηρούνται πιο μεγάλες αυξομειώσεις στη θερμοκρασία, ακόμη και στην υγρασία, τόσο τον χειμώνα όσο και το καλοκαίρι. Οι συνεπακόλουθες συστολές και διαστολές τόσο του φέροντος οργανισμού όσο και των υλικών που τον περιβάλλουν δημιουργούν συνθήκες πιο εύκολης διείσδυσης υγρασίας, η οποία τελικά αποδυναμώνει τις αντοχές τους, οδηγώντας σε ταχύτερη διάβρωσή τους.

Σεισμοί

Οι δονήσεις σε ένα κτήριο δεν προκαλούνται μόνο κατά τη διάρκεια ενός σεισμού. Μπορεί κατά τη διάρκεια κατασκευής ενός παρακείμενου δρόμου ή ενός γειτονικού κτηρίου το κτήριό μας να σείεται συθέμελα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ορατές ή ακόμα και τριχοειδείς ρωγματώσεις, οι οποίες μετά καθίστανται απειλητικές για διάβρωση. Γι’ αυτό δεν πρέπει να παραβλέπουμε τέτοια φαινόμενα, αλλά να τα επιδιορθώνουμε. Κατά ανάλογο τρόπο λειτουργεί και η απουσία σωστής υγρομόνωσης, απλώς σε αυτήν την περίπτωση το πρόβλημα θα αρχίσει από την οροφή και μετά θα προχωρήσει στα δοκάρια στήριξης και αλλού, ενώ οι δονήσεις μπορεί να ισχύσουν άμεσα και ταυτόχρονα σε κάθετα και οριζόντια στοιχεία.

Σε περίπτωση πυρκαγιάς παρατηρείται συνήθως σπάσιμο του μπετόν λόγω διαστολής από την απότομη αύξηση στη θερμοκρασία, αλλοίωση των ιδιοτήτων του χάλυβα, αλλοίωση των ιδιοτήτων του μπετόν κατά τη διάρκεια πυρόσβεσης - γεγονότα που οδηγούν στην αλλοίωση της συνεργασίας των δύο στοιχείων με αποδυνάμωσή τους.

Εν κατακλείδι, το προσδόκιμο ζωής ενός κτηρίου είναι άρρηκτα δεμένο με τις κακουχίες, τις καταχρήσεις, την περιποίηση, την φροντίδα, το ευ ζην. Κατά ένα παράλληλο τρόπο με τον άνθρωπο δηλαδή. Η καθημερινή φροντίδα και περιποίηση δημιουργεί κτήρια γένους θηλυκού. Στον αντίποδα, το Χάνι του Ππάντζιαρου είναι γένους αρσενικού.

*MRICS, CEO APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors