Του Γιώργου Κουκούνη*

“Οι δημόσιες αρχές και το κράτος δεν απαλλάσσονται της ευθύνης λόγω αμέλειας ή οχληρίας”

Οι δραστηριότητες του κάθε ανθρώπου, του κράτους και των δημοσίων αρχών πρέπει να είναι τέτοιες που να σέβονται το δικαίωμα του καθενός να απολαμβάνει άνετη ζωή τόσο στον τόπο της διαμονής του όσο και στον τόπο της εργασίας του. Ενέργειες, πράξεις, συμπεριφορές, ακόμη και παραλείψεις εκτέλεσης νομικής υποχρέωσης συνιστούν οχληρία, η οποία μπορεί να έχει τη μορφή δημόσιας ή ιδιωτικής οχληρίας που απαγορεύεται από το νόμο. Δημόσια και ιδιωτική οχληρία θεωρείται αυτή που δυσμενώς επηρεάζει τη λογική άνεση και εύκολη ζωή μιας κοινωνικής ομάδας ή την προσωπική απόλαυση της περιουσίας ενός ανθρώπου και της οικογένειας του.

Εξαρτάται από τα γεγονότα της κάθε υπόθεσης, το χαρακτήρα μιας περιοχής, αν είναι μέρα ή νύκτα και τη διάρκεια της οχληρίας. Η επιδίκαση αποζημιώσεων και η έκδοση διατάγματος απαγορευτικής ή διατακτικής μορφής είναι η θεραπεία που συνήθως παρέχεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις, εφόσον αποδειχθεί ότι υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του ζημιογόνου αποτελέσματος και της επίδειξης συμπεριφοράς που ανάγεται στη διάπραξη του αδικήματος που επέφερε τη ζημιά. Η ιδιότητα του κράτους και των δημοσίων αρχών δεν τους παρέχει ασυλία και δεν απαλλάσσονται της ευθύνης λόγω αμέλειας ή οχληρίας. 

Η πρόκληση δημόσιας και ιδιωτικής οχληρίας μπορεί να συνδέεται και με την επίδειξη αμέλειας, τα συστατικά στοιχεία της οποίας πρέπει να αποδεικνύονται και συνίστανται (α) στην ύπαρξη αμέλειας ή/και παράβασης καθήκοντος ως προνοούνται στο άρθρο 51.2(β) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ.148, (β) ότι από την αμέλεια και/ή την παράλειψη εκτέλεσης νόμιμου καθήκοντος προκλήθηκε το ζημιογόνο γεγονός, και (γ) ότι από το ζημιογόνο γεγονός προκλήθηκε ζημιά ή βλάβη στο επηρεαζόμενο πρόσωπο. Το Ανώτατο Δικαστήριο στην απόφαση που εξέδωσε στην Π.Ε.214/2013 ημερ.24.6.2019 ασχολήθηκε με το θέμα της ευθύνης δημόσιας αρχής αναφορικά με πρόκληση σωματικής βλάβης σε πρόσωπο που ισχυριζόταν ότι προκλήθηκε λόγω αμέλειας ή/και παράβασης των νομίμων καθηκόντων της ή/και λόγω δημόσιας ή ιδιωτικής οχληρίας. Συγκεκριμένα, το επηρεαζόμενο πρόσωπο ισχυριζόταν ότι από το φύσημα δυνατού αέρα, πλαστική κορδέλα μπλέχτηκε στα πόδια του με αποτέλεσμα να πέσει στο έδαφος και να τραυματιστεί ενώ προσπερνούσε τα γραφεία της δημόσιας αρχής, έξω από τα οποία τοποθετούνταν σκουπίδια για περισυλλογή. Εξετάζοντας την πρωτόδικη απόφαση, επιδοκίμασε τα ευρήματα του δικαστηρίου και τόνισε ότι το επηρεαζόμενο πρόσωπο είχε το βάρος να θεμελιώσει, με βάση το ισοζύγιο των πιθανοτήτων, αμέλεια της αρμόδιας αρχής και αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της αμέλειας και των ζημιών που το ίδιο είχε υποστεί συνεπεία αυτής. 

Παρέπεμψε στις διαπιστώσεις του πρωτόδικου δικαστηρίου που έκρινε ότι το επηρεαζόμενο πρόσωπο απέτυχε να αποδείξει την υπόθεση του, όπως και τα ανωτέρω συστατικά στοιχεία και ότι ακόμη και να κατέληγε σε εύρημα ότι η πλαστική κορδέλα πριν να παρασυρθεί από τον ξαφνικό και πολύ δυνατό αέρα, όντως βρισκόταν σε σκουπίδια της δημόσιας αρχής που είχαν τοποθετηθεί έμπροσθεν του κτιρίου της, δεν είχε αποδείξει την επίδειξη συμπεριφοράς από μέρους της που να ανάγεται σε αμέλεια ή δημόσια ή ιδιωτική οχληρία. Όπως ανέφερε το επηρεαζόμενο πρόσωπο, λίγο πριν την πτώση του είχε φυσήξει δυνατός αέρας χαρακτηρίζοντας τον ανεμοστρόβιλο. Το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι η αρμόδια αρχή, ακόμη και έτσι να ήταν τα γεγονότα, σε καμία ενέργεια ή παράλειψη προέβη η οποία ενείχε το στοιχείο της προβλεπτικότητας για ενδεχόμενο πρόκλησης κινδύνου από έκτακτο φυσικό συμβάν όπως ο ανεμοστρόβιλος που εμπίπτει στην έννοια της θεομηνίας ή συμπεριφορά που αναγόταν σε αμέλεια. 

Το Ανώτατο Δικαστήριο αναφέρει ότι για να θεμελιωθεί το αστικό αδίκημα της δημόσιας οχληρίας θα πρέπει να υπάρχει πράξη ή παράλειψη, η παρανομία της οποίας να συνίσταται είτε στη μη εκτέλεση νομικής υποχρέωσης είτε σε παράλειψη προς εκπλήρωση νομικής υποχρέωσης που να επηρεάζει το ζημιογόνο αποτέλεσμα, γεγονός που δεν απεδείχθη στην προκειμένη περίπτωση, ούτε και παράβαση νομίμου καθήκοντος στα πλαίσια του νόμου που αφορά τη δημόσια αρχή. Παραπέμποντας στη νομολογία και σε σύγγραμμα, τόνισε ότι δεν υπάρχει γενικός κανόνας που να εξαιρεί τις δημόσιες αρχές από οποιαδήποτε ευθύνη λόγω αμέλειας απλώς και μόνο διότι είναι δημόσιες και όχι ιδιωτικές αρχές ή σώματα. Δεν υπάρχει με άλλα λόγια ασυλία εναντίον των δημοσίων αρχών ή του κράτους. Τα κριτήρια αμέλειας είναι τα ίδια όπως και στην περίπτωση των ιδιωτών. Στη βάση της αξιολόγησης και των ευρημάτων του πρωτόδικου δικαστηρίου, η δημόσια αρχή ορθά κρίθηκε ότι δεν ήταν αμελής. 

 

*Δικηγόρου στη Λάρνακα