Του Ανδρέα Α. Ανδρέου*

Η χρονιά αναμένεται να κυλήσει με αρκετές προκλήσεις για την αγορά των ακινήτων, καθώς είναι η πρώτη χρονιά μετά την αρχική ανάκαμψη του 2015 που θα ξεκαθαρίσει πολλά από το θολωμένο και ομιχλώδες σκηνικό που επικρατεί έκτοτε. 

Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι τώρα βλέπαμε αφενός μόνο κάποιους τομείς να αναπτύσσονται (τουλάχιστον πιο ραγδαία από άλλους), αφετέρου τα συμπεράσματα να γενικεύονται. Βλέπαμε επίσης ένα σοβαρό ποσοστό συναλλαγών να αφορά σε αναδιαρθρώσεις δανείων με τράπεζες, αλλά την ίδια ώρα να επικρέμαται η απορία για το τι θα συμβεί στις αξίες όταν οι τράπεζες διοχετεύσουν όλα αυτά τα ακίνητα στην αγορά.

Είδαμε το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων να πλήττεται και να είναι διάχυτη η αγωνία για το τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Είδαμε επίσης τα κέντρα των πόλεων, και δη της Λευκωσίας, να πάσχουν σοβαρά λόγω της άφιξης και επέκτασης του concept των Malls, αλλά και λόγω του ανοίγματος πολλών μετώπων ανάπλασης δρόμων, πλατειών και υποδομών, με σχεδόν όλα τα έργα να κόλλησαν στον χρόνο, είτε λόγω ελλιπούς σχεδιασμού αλλά κύρια λόγω ελλιπούς προγραμματισμού και οργάνωσης.

Παράλληλα, είδαμε τον Κύπριο επενδυτή να αποτολμά την επένδυση σε ακίνητα που δύνανται να αποφέρουν εισόδημα επειδή είναι ηλίου φαεινότερον πως οι εισοδηματικές αποδόσεις είναι πολλαπλάσιες του «ασφαλούς» καταφυγίου των τραπεζικών αποδοτικών καταθέσεων. Είδαμε ιδιοκτήτες να προβαίνουν σε ανακαινίσεις και αναβαθμίσεις των κτηριακών τους εγκαταστάσεων, επειδή αντιλήφθηκαν πως με τη σωστή και ολοκληρωμένη ενεργειακή αναβάθμιση επιτυγχάνεται ταυτόχρονα και η οπτική αναβάθμιση των κτηρίων. Όμως η επιβολή υψηλών ποσοστών ΦΠΑ στην απόκτηση γης και οι χρονοβόρες διαδικασίες ένταξης εντός των απαράδεκτα περιοριστικών προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων στερούν πολλά από την εν δυνάμει ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας.

Και φθάνουμε στο κεφάλαιο τουρισμός. Τα νούμερα αφίξεων μπορεί να ευημερούν, αλλά ας υπενθυμίσουμε πως και οι σαρδέλες δεν αποτελούν το πιο προσφιλές ψαρικό. Δεν αρκεί να βλέπουμε το κοντέρ των αφίξεων να πηγαίνει πάνω. Θα πρέπει επιτέλους να ελκύσουμε ποιοτικό τουρισμό από αυτόν που ξοδεύει χρήματα για τη διαμονή του, για το φαγητό και το ποτό του, την ευεξία του, που θα πάρει κάτι από τον πολιτισμό μας και που θα τσοντάρει κάποια χρήματα να αγοράσει πράγματα της τοπικής μας βιοτεχνίας πέραν από μαγνητάκια, ανοιχτήρια και νυχοκόπτες. Και ας είναι λιγότεροι. Και σίγουρα δεν θέλουμε αυτούς που απλά καταναλώνουν λίτρα από ποτά «βόμβες» και λαμβάνουν μέρος σε όργια παραισθήσεων και που μετά εμείς θα πρέπει να αποδείξουμε στον υπόλοιπο πλανήτη αν το πάρτι με ούζα ήταν ή όχι συναινετικό. Είπαμε επίσης πως θα πρέπει να αναγεννήσουμε τις ορεινές περιοχές. Έμεινε και αυτό το έργο στον πάγο χωρίς να ξέρουμε και καλά το γιατί. Όλο και κάποια γνωμάτευση θα αναμένεται και προφανώς δεν βρίσκει εύκολα αεροπορική σύνδεση και ξέμεινε... 

Το 2020 λοιπόν θα ξεκαθαρίσει αρκετά από το ομιχλώδες τοπίο. Θα φανεί πιστεύω ξεκάθαρα ποιοι είναι οι παίκτες των οικοδομικών αναπτύξεων που θα μείνουν στην επιφάνεια, αλλά και ποιοι είναι οι νέοι που θα εισέλθουν. Τα επενδυτικά ταμεία θα αρχίσουν σιγά – σιγά να παίζουν σημαντικό ρόλο, τόσο ως η κύρια δύναμη νέων αναπτύξεων, αλλά και ως προσφορά έμμεσης επένδυσης σε ακίνητα. Η σημασία των εισοδηματικών ακινήτων θα ενδυναμωθεί καθώς πέραν των φοιτητών, των ξένων και των millenials που επιλέγουν την ενοικίαση αντί την αγορά, με τόσες κατοικίες που θα αλλάξουν χέρια λόγω αναδιαρθρώσεων και αποτυχίας του ΕΣΤΙΑ θα υπάρξουν και νέες κατηγορίες ατόμων που για τα επόμενα 5 με 10 χρόνια θα επιλέξουν (αναγκαστικά και μη) την ενοικίαση στέγης μέχρι να δουν πού τους βγάζουν τα οικονομικά τους. Ας μην ξεχνάμε πως υπάρχουν περί των €14,5δισ. σε καταθέσεις οι οποίες δεν αποδίδουν τίποτα, οπότε είναι αναμενόμενο σοβαρά κεφάλαια να διοχετευτούν προς τις κτηματικές επενδύσεις, είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω επενδυτικών ταμείων, επειδή θα υπάρχει πρόσφορο έδαφος για κέρδος. Οι τοποθετήσεις θα είναι στο μεγαλύτερο τους ποσοστό σε τιμές αγοράς και σε μικρότερο ποσοστό σε τιμές πλειστηριασμού σε τιμές χαμηλότερες αλλά κοντά στις τιμές αγοράς.

Σε ό,τι αφορά στην κατηγορία των ψηλών κτηρίων και των πολυσύνθετων αναπτύξεων, έχω τονίσει πως η επιτυχής πορεία του premium real estate που πρεσβεύουν, εναπόκειται στην απ’ εδώ και πέρα ορθολογιστική τιμολόγηση και στον περιορισμό της προσφοράς. Επίσης ουσιαστικό στοιχείο είναι το τελικό αποτέλεσμα να ανταποκρίνεται πλήρως στον όρο «premium real estate». Κάποια παραδείγματα μέχρι σήμερα δυστυχώς δεν ανταποκρίνονται σε τίποτα παρά στο ύψος. Και το ύψος από μόνο του ποτέ στην ιστορία του real estate δεν αποτέλεσε εχέγγυο ένταξης στην κατηγορία «premium».

Η φετινή χρονιά μάς κάνει να αναμένουμε με αγωνία την αποπεράτωση και παράδοση των πλείστων έργων υποδομής που είναι σε εξέλιξη, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα. Αν όλα πάνε καλά, μεγάλο μέρος της ταλαιπωρίας θα αποτελέσει παρελθόν και θα αναμένουμε να δούμε πώς η αγορά θα αντιδράσει. Fingers crossed, φυσικά, καθώς επίκειται άνοιγμα της Μακαρίου και της Κέννεντυ, οπότε ο Θεός βοηθός. Εγώ προσωπικά προσδοκώ στην άσκηση της συνήθους θετικής ή αρνητικής μου κριτικής μοιραζόμενος μαζί σας τις σκέψεις μου.

*Ο κ. Ανδρέας Α. Ανδρέου, MRICS, CEO, APS Andreou Property Strategy – Chartered Surveyors