Του Γιώργου Κουκούνη*

«Οι τοπικές αρχές πρέπει να αποφασίζουν για τις διοικητικές τους δομές»

Ουσιώδες στοιχείο της αρχής της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η ελευθερία των τοπικών αρχών να καθορίζουν οι ίδιες τις κατάλληλες διοικητικές δομές και να τις προσαρμόζουν στις τοπικές ανάγκες, διασφαλίζοντας αποτελεσματική διαχείριση μέσω της εργοδότησης κατάλληλου προσωπικού. Παρόλο που οι δημοτικές και οι κοινοτικές αρχές είναι ελεύθερες να καθορίζουν τη διοικητική τους δομή, στην πράξη εξαρτώνται από τις κρατικές χορηγίες εξαιτίας της έλλειψης οικονομικής αυτοτέλειας για τη λειτουργία τους. Τα συμβούλια των τοπικών αρχών δεν είναι μέρος του προσωπικού τους και δεν μπορούν να εκτελούν διοικητικά καθήκοντα, τα οποία εκτελούνται από υπαλλήλους. Η νομοθεσία για τους Δήμους και τις Κοινότητες, όπως και οι σχετικοί Κανονισμοί, προβλέπουν τη διαδικασία εργοδότησης και επιλογής των εργοδοτουμένων, περιλαμβανομένων των προσόντων, του μισθού, των χορηγιών, των επιδομάτων και των καθηκόντων τους. Περαιτέρω, οι τοπικές αρχές μπορούν να καθορίζουν τα σχέδια υπηρεσίας των υπαλλήλων τους, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να δημιουργούν νέα τμήματα εργοδοτώντας το κατάλληλο προσωπικό για τη διοίκηση και τη λειτουργία τους. Τόσο η νομοθεσία όσο και οι Κανονισμοί δίδουν το δικαίωμα στις τοπικές αρχές να καθορίζουν οι ίδιες αποτελεσματικά τις διοικητικές τους δομές, δικαίωμα που επιβάλλει το άρθρο 6 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το οποίο προνοεί ότι πρέπει να διασφαλίζονται κατάλληλες διοικητικές δομές και πόροι για την εκπλήρωση της αποστολής των τοπικών αρχών. 

Παρ’ όλα αυτά, στην πράξη, οι τοπικές αρχές και ειδικότερα οι μικρές κοινότητες, δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση όλων των δραστηριοτήτων τους με δικά τους μέσα, αλλά η ετήσια κρατική χορηγία είναι απαραίτητη για την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Ορισμένες μικρές κοινότητες δεν διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους για να προσλάβουν προσωπικό, με αποτέλεσμα οι κοινότητες αυτές να βασίζονται εξ ολοκλήρου στην κυβέρνηση για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Επιπλέον, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των τοπικών αρχών όσον αφορά τον αριθμό των υπαλλήλων που εργάζονται στην υπηρεσία τους, με ορισμένες κοινότητες να μην έχουν καθόλου εργαζόμενους, ενώ άλλες κοινότητες απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Η έλλειψη οικονομικών πόρων οδήγησε το Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης να εκφράσει την ανησυχία του για το θέμα αυτό, αφού συνεπάγεται την εξάρτηση των τοπικών αρχών από την κεντρική κυβέρνηση, καθώς επίσης και για τις διαφορές μεταξύ των δήμων και των κοινοτήτων αναφορικά με το προσωπικό τους και άλλους τεχνικούς πόρους. Προς τούτο, το Κογκρέσο κάλεσε τις Κυπριακές αρχές να παρέχουν επαρκείς οικονομικούς πόρους για τις τοπικές αρχές, οι οποίοι θα πρέπει να είναι ανάλογοι με τις ευθύνες τους και να μπορούν να διατεθούν ελεύθερα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. 

Η πρόνοια του άρθρου 6.2 του Χάρτη αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στους όρους υπηρεσίας των υπαλλήλων της τοπικής αυτοδιοίκησης, που πρέπει να είναι τέτοιοι ώστε να επιτρέπουν την πρόσληψη ψηλής στάθμης προσωπικού με βάση την αξία και την ικανότητα για το σκοπό αυτό, παρέχοντας επαρκείς εκπαιδευτικές ευκαιρίες, επαρκή αμοιβή και προοπτική σταδιοδρομίας. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η Κύπρος φαίνεται να παρέχει όλα τα απαραίτητα νομοθετικά και κανονιστικά μέσα συμμόρφωσης με την εν λόγω πρόνοια, όμως οι συνέπειες της οικονομικής εξάρτησης των τοπικών αρχών από το κράτος, τους στερεί την πλήρη εναρμόνιση με την πρόνοια αυτή. Έχοντας υπόψη ότι οι τοπικές αρχές είναι οντότητες δημοσίου δικαίου, οφείλουν να ακολουθούν διαφανείς διαδικασίες εργοδότησης και να ενεργούν σύμφωνα με τις αρχές του διοικητικού δικαίου, που είναι βαθιά ενσωματωμένες στο Κυπριακό νομικό σύστημα. Οι διαδικασίες αυτές περιγράφονται λεπτομερώς στους Κανονισμούς που εκδίδονται και προνοούν για τα απαιτούμενα προσόντα των υποψηφίων για τις διάφορες θέσεις στη διοικητική ιεραρχία των τοπικών αρχών. Η τήρηση των διαδικασιών προστατεύεται μέσω επανεξέτασης τους από το Διοικητικό Δικαστήριο σε περίπτωση προσφυγής από υποψήφιο που θεωρεί ότι αδικήθηκε από απόφαση των αρχών. Σε τέτοια περίπτωση, ο διοικητικός φάκελος κατατίθεται στο Δικαστήριο για εξέταση ούτως ώστε να κριθεί η νομιμότητα της διοικητικής απόφασης. Στους σχετικούς Κανονισμούς υπάρχει πρόνοια για περαιτέρω επιμόρφωση και βελτίωση των υπαλλήλων στην εκτέλεση των καθηκόντων τους μέσω εκπαιδευτικών σεμιναρίων, γεγονός που συντείνει στη συμμόρφωση με το άρθρο 6.2 του Χάρτη. Εντούτοις, οι ανησυχίες παραμένουν λόγω της οικονομικής εξάρτησης των τοπικών αρχών από το κράτος, αποστερώντας την Κυπριακή Δημοκρατία από την πλήρη συμμόρφωση της με το άρθρο 6 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

*Δικηγόρου στη Λάρνακα