Του Τάσου Γιασεμίδη*

Διαμορφώνεται το τελικό πλαίσιο σε ό,τι αφορά το σχέδιο Εστία, το οποίο σκοπό έχει από τη μια την προστασία της κύριας κατοικίας και από την άλλη τη μετατροπή αρκετών δανείων σε εξυπηρετούμενα (τα δάνεια του «κακού» Συνεργατισμού έχουν ήδη αποξενωθεί από το σύστημα).

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι κανένα τέτοιο σχέδιο δεν μπορεί να συμπεριλάβει όλες τις περιπτώσεις, εφόσον υπάρχουν συγκεκριμένα δάνεια με ιδιαιτερότητες. Υπάρχουν όμως κάποια ζητήματα που χρήζουν συζήτησης. 

Βασικό κριτήριο ένταξης στο σχέδιο είναι τα δάνεια να ήταν μη εξασφαλισμένα μέχρι την 30η Σεπτεμβρίου 2017. Η προσπάθεια των αρμόδιων φορέων είναι κατανοητή, εφόσον σε καμία περίπτωση δεν πρέπει το σχέδιο να ενθαρρύνει κάποιον να σταματήσει να αποπληρώνει το δάνειό του. Από την άλλη όμως, δημιουργείται και το ακόλουθο εύλογο ερώτημα: πώς διαχωρίζεται η περίπτωση δανειολήπτη ο οποίος μετά το 2013 ζούσε με τα πλέον απαραίτητα, σταμάτησε όλες τις παλιές του συνήθειες (όπως τις διακοπές με την οικογένεια), για να μπορεί να αποπληρώνει το δάνειό του και η περίπτωση ενός άλλου που συνέχισε τον ίδιο τρόπο ζωής και σταμάτησε να πληρώνει τις δόσεις του; Παραδόξως, ο πρώτος δεν μπορεί να αιτηθεί συμμετοχή στο Εστία, ενώ ο δεύτερος μπορεί, και το ποσό του δανεισμού του μειώνεται. Με το συγκεκριμένο παράδειγμα δεν υπονοούμε ότι το Εστία κακώς εφαρμόζεται αλλά μήπως και ο δανειολήπτης της πρώτης περίπτωσης θα πρέπει να στηριχθεί; Μήπως είναι καιρός να επαναφέρουμε τη φορολογική αφαίρεση τόκων για εξυπηρετούμενα δάνεια κύριας κατοικίας.

Ο ορισμός της κύριας κατοικίας θα μπορούσε να αναπροσαρμοστεί – να γίνει παρόμοιος με αυτόν της μόνιμης κατοικίας για σκοπούς ΦΠΑ, όπου ο ιδιοκτήτης πρέπει να διατηρήσει την κατοικία για δέκα χρόνια. Λόγου χάρη τι θα γίνει στην περίπτωση που το δάνειο απομειωθεί στις 350.000 ευρώ (μικρότερο του ποσού του δανείου και της αγοραίας αξίας της κατοικίας με βάση το σχέδιο) και μετά από έναν χρόνο οι αξίες των ακινήτων ανεβούν και ο δανειολήπτης το πωλήσει 450.000 ευρώ; Ποιος ο μηχανισμός παρακολούθησης μετά την ένταξη στο σχέδιο; Γίνεται επιπλέον συζήτηση ότι με το σχέδιο καλύπτεται μόνο το ένα τρίτο των δόσεων και ενδεχομένως ο δανειολήπτης να μην μπορεί να καλύψει τις υπόλοιπες δόσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις αναφερόμαστε σε ένα καθαρά μη βιώσιμο δάνειο, το οποίο κακώς δόθηκε από την αρχή και θα πρέπει να προχωρήσουν οι ανάλογες διαδικασίες. Φυσικά μέσα από τα προγράμματα στεγαστικής πολιτικής της κυβέρνησης θα πρέπει να στηρίζουν οι οικογένειες που έχουν πραγματική ανάγκη.

Όπως γίνεται αντιληπτό, το σχέδιο Εστία εν μέρει καθιστά το μέρος του Πλαισίου Αφερεγγυότητας που αφορά την κύρια κατοικία ανενεργό και ενδεχομένως θα έπρεπε να υπήρχαν αλλαγές και στη συγκεκριμένη νομοθεσία.

Σημαντικό παράγοντα στην επιτυχία του εγχειρήματος θα αποτελέσει η δομή και στελέχωση του Κρατικού Φορέα. Σίγουρα θα πρέπει να αποτελείται από άτομα με εμπειρίες στις δανειοδοτήσεις και στην κτηματαγορά, ενώ οι διαδικασίες θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο σύντομες, με τη χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Σημειώνεται ότι για τη δημιουργία του φορέα θα χρειαστούν νομοθετικές ρυθμίσεις, κάτι που ενδεχομένως να απαιτεί σημαντικό χρονικό διάστημα.

Οι αποφάσεις του τελευταίου διαστήματος αποσυμφορούν σταδιακά τους ισολογισμούς των τραπεζών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ). Υπήρξαν, και ενδεχομένως σύντομα θα δούμε και νέες περιπτώσεις, σημαντικές συναλλαγές με πωλήσεις δανείων, οι διαδικασίες των εκποιήσεων επιταχύνθηκαν ενώ σημαντικό εργαλείο αποτελεί και η απαλλαγή από τέλη και φόρους πωλήσεων που το αντίτιμό τους χρησιμοποιείται για αποπληρωμή ΜΕΔ.

Η πορεία της οικονομίας και της κτηματαγοράς διευκόλυνε τη λήψη των συγκεκριμένων αποφάσεων, ενώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται η διαχείριση στην οποία θα προβούν οι εταιρείες εξαγοράς δανείων (σύντομα θα σταλούν ήδη, στους δανειολήπτες των οποίων τα δάνεια έχουν πωληθεί).

Τώρα σε ό,τι αφορά νέες δανειοδοτήσεις για στεγαστικά δάνεια, αυτές άρχισαν σιγά σιγά να αυξάνονται, όμως απαιτούνται πολλά έγγραφα, η καταβολή σημαντικού μέρους της τιμής από τον δανειολήπτη και αποδείξεις για τη δυνατότητα αποπληρωμής.

Η προστασία των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού και η διασφάλιση στέγης για όλους είναι πάντοτε αναγκαία, όμως απαιτείται ισορροπία και ορθοί χειρισμοί ώστε να υπάρχει σεβασμός στον φορολογούμενο, στον επενδυτή αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία.

*Οικονομολόγος