Του Γιώργου Κουκούνη*

“Η Λευκωσία ως πρωτεύουσα της Κύπρου δικαιούται να έχει ειδικό καθεστώς”

Η επιχειρούμενη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης φαίνεται να μη συμπεριλαμβάνει την κατοχύρωση της Λευκωσίας ως πρωτεύουσα

της Κύπρου και να μην της αποδίδεται ειδικό καθεστώς. Ως η μόνη διαιρεμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη, ιστορικά, γεωγραφικά και πολιτικά δικαιούται να τύχει αυτής της αναγνώρισης προσβλέποντας συγχρόνως στην επανένωση της μέσω της δικοινοτικής ανάπτυξης και συνεργασίας. Το γεγονός ότι μέσα από ιστορικά ντοκουμέντα επιμαρτυρείται η ιδιότητα της ως πρωτεύουσα από αρχαίων χρόνων και ότι διαδραματίζει το ρόλο αυτό, παρουσιάζεται τώρα η ευκαιρία να αποκτήσει το ειδικό καθεστώς που της ανήκει. Ο Δήμος Λευκωσίας ως η αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης της πρωτεύουσας θα πρέπει να διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο καθώς στα εδαφικά όρια του η Κυβέρνηση έχει την έδρα της, τα κύρια κυβερνητικά και διπλωματικά κτίρια περιβάλλουν την πόλη, η Βουλή των Αντιπροσώπων, το Ανώτατο Δικαστήριο και πολλά πανεπιστημιακά και πολιτιστικά ιδρύματα βρίσκονται σε αυτή. Η πόλη αποτελεί το κέντρο των δύο κοινοτήτων, η γεωγραφική της θέση όπως και η ανάδειξη της ιστορικής δομής της, καθώς και το πολιτικό και πνευματικό γίγνεσθαι δίνουν το παρόν τους, γι’ αυτό επιβάλλεται νομοθετική κατοχύρωση της. Οι περισσότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης απολαμβάνουν ειδικού καθεστώτος και αναπτύσσονται μέσα από κίνητρα και ειδικά προνόμια που τα κράτη τους παραχωρούν. Η Λευκωσία ως πρωτεύουσα στερείται της κατοχύρωσης αυτής, παρόλο που έχει όλα τα χαρακτηριστικά και μπορεί να αποτελέσει το σύμβολο ενότητας του ομόσπονδου κράτους που αναμένεται να δημιουργηθεί και ταύτιση της με την ονομασία της Κύπρου.  

Το Συμβούλιο της Ευρώπης, μέσω του Κογκρέσου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών, καλλιεργεί και συστήνει στα κράτη μέλη του, περιλαμβανομένης της Κύπρου, την αναγνώριση της κάθε πρωτεύουσας και την παραχώρηση σ’ αυτήν ειδικού καθεστώτος. Ο Δήμος Λευκωσίας υπό την ιδιότητα της πρωτεύουσας μπορεί να απολαμβάνει συγκεκριμένων εξουσιών και αρμοδιοτήτων, να λαμβάνει ειδικές χορηγίες και μέσω διαβούλευσης με τις κρατικές αρχές να συμμετέχει σε κυβερνητικές και κρατικές εκδηλώσεις, να προωθεί τη διαφορετικότητα και τη πολιτισμικότητα, να τονώσει την ανάπτυξη και την ευημερία των πολιτών, καθιστώντας τη Λευκωσία οικονομικό, πολιτικό, πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο. Ακόμη μπορεί με κρατική υποστήριξη να πείσει ότι αξίζει να αποτελέσει την έδρα ενός νεοσύστατου διεθνούς ή ευρωπαϊκού οργανισμού ή αρχής με ανάλογα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για την ίδια την πόλη και το κράτος. Τομείς όπως η οικονομία, η παιδεία, η υγεία, οι τέχνες, η ψυχαγωγία, οι επαγγελματικές υπηρεσίες, ο τουρισμός και οι συγκοινωνίες πρέπει να ασκούν σημαντική επίδραση ώστε η πρωτεύουσα να προσελκύει συνεχώς επισκέπτες, επενδύσεις και να αναδειχθεί ως δημοφιλής προορισμός. Η εδαφική και πληθυσμιακή περιφέρεια της θα πρέπει να αυξηθεί εξασφαλίζοντας της δυναμική ως μεγαλούπολη με στόχο να καταστεί ένα νέο επιχειρηματικό κέντρο στην ανατολική Μεσόγειο.

Το ειδικό καθεστώς της πρωτεύουσας μπορεί να κατοχυρωθεί νομοθετικά ή συνταγματικά. Έχοντας υπόψη τις πρόνοιες του νομοσχεδίου για τη σύσταση των νέων δήμων, μπορεί να αναφερθεί ότι ο Δήμος Λευκωσίας απολαμβάνει ειδικού καθεστώτος με συγκεκριμένα προνόμια, εξουσίες και αρμοδιότητες και ότι έχει έδρα την πρωτεύουσα, τη Λευκωσία. Ο γενικός στόχος της δημιουργίας νέων τοπικών αρχών ως μεγαλύτερα σώματα φαίνεται να καλύπτεται από το νομοσχέδιο, για να μπορούν να προσφέρουν περισσότερα στον πολίτη παρά απλή παροχή υπηρεσιών και ενισχύεται η ικανότητα τους, ούτως ώστε να μπορούν να αναλάβουν τις νέες αρμοδιότητες που θα τους ανατεθούν. Οι νέες τοπικές αρχές και οι δήμοι θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην Επιτροπή Περιφερειών του αντιπροσωπευτικού τους οργάνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θεσμός που συνάδει με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, για να διατυπώνουν προτάσεις σε τομείς που αφορούν το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Όπως είναι γνωστό, το έργο της Επιτροπής Περιφερειών διέπεται από τις αρχές της Επικουρικότητας, της Εγγύτητας και της Εταιρικής Σχέσης. Η μεν πρώτη διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις εντός της Ε.Ε. λαμβάνονται όσο πιο κοντά στον πολίτη και ότι η Ε.Ε. θα αποφεύγει δράσεις οι οποίες μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η δεύτερη διασφαλίζει τη διαφάνεια και ότι ο πολίτης εισακούεται μέσω διακυβέρνησης που βρίσκεται στο πλευρό του και η τρίτη διασφαλίζει την ορθή ευρωπαϊκή διακυβέρνηση μέσω της συνεργασίας σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η νομοθετική κατοχύρωση του ειδικού καθεστώτος της Λευκωσίας ως πρωτεύουσας με βάση τα ιστορικά και πολιτικά δεδομένα του τόπου εξυπηρετεί τις ανωτέρω θεμελιώδεις αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης.

*Δικηγόρου στη Λάρνακα