Του Γιώργου Κουκούνη*

“Είναι ανθρώπινο δικαίωμα που εκπηγάζει από το θεμελιώδες δικαίωμα στη ζωή”

Οι Ευρωπαίοι πολίτες, ανεξάρτητα από το κράτος μέλος από το οποίο προέρχονται, έχουν το δικαίωμα μέσω της «Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών» να συμμετέχουν στη δημοκρατική ζωή της Ένωσης και με αίτημα τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επηρεάζουν τη χάραξη πολιτικής, επιτυγχάνοντας μια συνετή ισορροπία σε δικαιώματα και υποχρεώσεις. Για να υλοποιηθεί μια πρωτοβουλία Ευρωπαίων πολιτών (ΠΕΠ) απαιτείται ελάχιστος αριθμός υπογραφών ίσος με τον αριθμό των βουλευτών που εκλέγονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο αντίστοιχο κράτος μέλος επί 750, που αντιστοιχεί τουλάχιστον σε 1 εκατομμύριο υπογραφές και συμμετοχή από τουλάχιστον 7 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρώτη επιτυχημένη ΠΕΠ έγινε στις αρχές του 2014 κατόπιν της εκστρατείας «Right2Water» με σύνθημα «Water is a public good not a commodity» και ζητούσε από τη νομοθεσία της ΕΕ να εγγυηθεί το δικαίωμα στο νερό και στην υγιεινή. Συγκέντρωσε 2 εκατομμύρια υπογραφές από 16 χώρες και είχε σαν αποτέλεσμα οι προτάσεις της να υιοθετηθούν για αναθεώρηση της Οδηγίας 98/1983/ΕΚ σχετικά με την ποιότητα νερού για ανθρώπινη κατανάλωση, η οποία τροποποιήθηκε με την Οδηγία (ΕΕ)2015/1787. Το πόσο σημαντικό είναι το νερό στη ζωή μας και ότι αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα οδήγησε τον ΟΗΕ το 2010, με το ψήφισμα του 64/292, να αναγνωρίσει την πρόσβαση στο νερό ότι είναι ανθρώπινο δικαίωμα που πηγάζει από το θεμελιώδες δικαίωμα στη ζωή, δικαίωμα που κατοχυρώνεται στο άρθρο 7 του Σύνταγμα μας.

Η αναγκαιότητα πρόσβασης σε επαρκές και καθαρό νερό, το οποίο χαρακτηρίζεται ως «κοινωνικό αγαθό», αναλύεται σε όλη τη διάσταση του και ότι δεν είναι επιτρεπτό κανένας να το αποστερείται, εφόσον πληρώνει τους σχετικούς λογαριασμούς, από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου Ελέγχου Ενοικιάσεων κ. Γ. Χρ. Παγιάση στην ενδιάμεση απόφαση που εξέδωσε ημερ. 17.5.2018. Προέκυψε διαφορά μεταξύ δήμου και χρήστη περιπτέρου στην παραλία και ο δήμος αφαίρεσε τον υδρομετρητή του υποστατικού που παραχώρησε με άδεια χρήσης η οποία έληξε, για να αποκόψει την παροχή νερού σε αυτό. Ο χρήστης υποστήριζε ότι ήταν ενοικιαστής του υποστατικού και μάλιστα θέσμιος και ότι η σχέση του με το δήμο δεν ήταν άδεια χρήσης αλλά ενοικίαση που μετατράπηκε σε θέσμια. Ο χρήστης αποτάθηκε στο Δικαστήριο Ελέγχου Ενοικιάσεων για αναγνώριση του δικαιώματος του, αξιώνοντας διατάγματα που σχετίζονται με το δικαίωμα ειρηνικής απόλαυσης του υποστατικού, μηνιαία έξοδα και/ή τέλη αγοράς εμφιαλωμένου νερού ένεκα παράνομης επέμβασης και/ή παράνομης αφαίρεσης του μετρητή ύδρευσης, καθώς επίσης και αποζημιώσεις. Ήταν ο ισχυρισμός του ότι ο δήμος απέκοψε την παροχή νερού με σκοπό την παράνομη αναστολή λειτουργίας του υποστατικού και την παράνομη έξωση του. Γι’ αυτό με μονομερή αίτηση του εξασφάλισε προσωρινό διάταγμα εναντίον του δήμου με το οποίο διατασσόταν εντός 48 ωρών από την επίδοση του διατάγματος, να επανατοποθετήσει και επανασυνδέσει τον υδρομετρητή και την παροχή νερού στο υποστατικό. Ισχυριζόταν ότι η διακοπή της υδατοπρομήθειας είχε σαν αποτέλεσμα να επηρεάζεται καταλυτικά η επιχείρηση του περιπτέρου του, αφού χωρίς υδατοπρομήθεια δεν ήταν δυνατή η έκδοση Υγειονομικού Πιστοποιητικού και χωρίς αυτό δεν μπορούσε να λειτουργήσει. 

Από την άλλη, ο δήμος υποστηρίζει ότι δεν υφίσταται ενοικίαση αλλά μόνο άδεια χρήσης και ότι η συμφωνία με το χρήστη του επέτρεπε να αφαιρέσει το μετρητή, αφού ο χρήστης κατέχει παράνομα το υποστατικό. Το Δικαστήριο, εξετάζοντας το θέμα της μονιμοποίησης ή όχι του προσωρινού διατάγματος σχετικά με τις υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη, αναφέρει στην απόφαση του ότι αυτά κατά κύριο λόγο αφορούν το δικαίωμα του ενοικιαστή σε ειρηνική και ανεμπόδιστη κατοχή του μισθίου. Στην αυθεντία Χριστοφόρου ν. Κυπριανού, λέχθηκε ότι το δικαίωμα σε ειρηνική απόλαυση και χρήση του μισθίου συνίσταται όχι μόνο στην ανενόχλητη ή αδιάκοπη κατοχή, αλλά και στην απόλαυση του μισθίου από τον ενοικιαστή για όλους τους συνηθισμένους, νόμιμους σκοπούς, χωρίς ενόχληση από τον ιδιοκτήτη. Όταν, όμως, υπάρχει ουσιαστική επέμβαση στη συνηθισμένη χρήση και νόμιμη απόλαυση του μισθίου, υπάρχει παραβίαση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το Δικαστήριο αναφέρθηκε στο δικαίωμα πρόσβασης στο νερό ως «κοινωνικό αγαθό», προσθέτοντας ότι η πρόσβαση στο νερό δεν είναι καταναλωτική επιλογή, αλλά ανθρώπινο δικαίωμα που εκπηγάζει από το δικαίωμα στη ζωή. Δεδομένου ότι ο δήμος απέκοψε την υδροδότηση στο επίδικο υποστατικό, αλλά και στο γειτονικό, ενώ δεν υφίστατο οποιαδήποτε ζημιά αφού ο χρήστης πλήρωνε τους λογαριασμούς, ανέτρεψε το status quo ante που ίσχυε μεταξύ των διαδίκων, γι’ αυτό το Δικαστήριο κατέστησε απόλυτο το προσωρινό διάταγμα.

*Δικηγόρου στη Λάρνακα