Του Γλαύκου Κωνσταντινίδη*

Το έργο της Πλατείας Ελευθερίας είναι σε μέγεθος και χωροθέτηση το πιο σημαντικό σύγχρονο έργο στη Λευκωσία. Η πρωτόγνωρη αρχιτεκτονική και κατασκευαστική πολυπλοκότητα του έργου και η χωροθέτηση του στο επίκεντρο του εμπορικού κέντρου της Λευκωσίας καθιστούν τη διαχείριση του θέμα με πολύ μεγαλύτερες προκλήσεις από αυτές της κατασκευής του. Λόγω της προσφοράς που το έργο αυτό αναμένεται και πρέπει να κάνει στην αρχιτεκτονική, πολεοδομία, πολιτισμό και στην οικονομία της πρωτεύουσας, η διαχείριση και η όλη δυναμική που πρέπει να αποκτήσει απαιτούν νέες, ολοκληρωμένες και σύνθετες προσεγγίσεις. Εφόσον λοιπόν πρόκειται για καινοτόμο έργο είναι αυτονόητο ότι και το μοντέλο διαχείρισης πρέπει να είναι καινοτόμο, μακριά και έξω από συμβατά πρότυπα διαχείρισης δημόσιων έργων, γνωστά για την περιορισμένη αποτελεσματικότητά τους. Γιατί πρέπει να εφαρμοστεί νέα προσέγγιση διαχείρισης; Επειδή με τη αποπεράτωση του έργου, εκτός από την αρχιτεκτονική, πολεοδομική, πολιτιστική και άλλη σημασία για την πόλη, το έργο αυτό θα είναι ένα ‘περιουσιακό στοιχείο’ με έξοδα συντήρησης, προστασίας και ανάδειξης αλλά και δυνατότητες εσόδων.

Χρειάζεται επομένως να ετοιμασθεί ένα Σχέδιο Διαχείρισης που θα καθορίζει ποιος, πώς και με ποια έσοδα θα διασφαλίζεται η βιώσιμη λειτουργία και συντήρησητου έργου. Ο ιδιοκτήτης (ή κηδεμόνας) του έργου δεν είναι κατ’ ανάγκην και πάντοτε ο κατάλληλος διαχειριστής. Υπάρχουν πρότυπα διαχείρισης τέτοιων έργων που λειτουργούν με συμφωνία συνεργασίας ιδιωτικού-δημόσιου τομέα (PPP) όπου η κάθε πλευρά αναλαμβάνει και εκτελεί τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της συμφωνίας (concession). Μια τέτοια επιλογή προσφέρει δυνατότητες τόσο δημόσιου ελέγχου όσο και οικονομικής εκμετάλλευσης για δημιουργία εσόδων για την απαιτούμενη συντήρηση και διατήρηση της ποιότητας του έργου που είναι ο στόχων όλων των δημοτών.

Χρειάζεται ωστόσο και ένα εμπορικό πλάνο / μοντέλο (business plan) που θα προβλέπει και συνυπολογίζει τόσο τις εστίες εξόδων (cost centres) όσο και τις εστίες εσόδων (revenue centres). Τα έξοδα συντήρησης της Πλατείας Ελευθερίας θα είναι σημαντικά (καθαριότητα, φύλαξη, συντήρηση, φωταγώγηση, άρδευση και συντήρηση κήπων, κ.λπ.). Ένα βιώσιμο εμπορικό μοντέλο λοιπόν πρέπει να δώσει προτεραιότητα στις εσωτερικές εστίες εσόδων από την ίδια τη λειτουργία του έργου, γιατί οι δημόσιοι και δημοτικοί πόροι είναι περιορισμένοι και είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε στενότητα χρημάτων, ανεπαρκή συντήρηση και υποβάθμιση της ποιότητας του έργου, με αρνητικό αντίκτυπο στις προσφερόμενες υπηρεσίες και στη σημασία του. Η οικονομική και διαχειριστική βιωσιμότητα του έργου της Πλατείας Ελευθερίας είναι το κλειδί στην ικανότητα του να διατηρεί την αξία του και να προσφέρει σε μόνιμη βάση ψηλής ποιότητας υπηρεσίες προς όφελος των δημοτών. Παραδοσιακές αντιλήψεις διαχείρισης που ευνοούν και αποδίδουν κυρίαρχο ρόλο στο κράτος και άμεσο δημοτικό / κρατικό έλεγχο με δυσλειτουργικά εργαλεία διοίκησης, γραφειοκρατικές δομές εξουσίας και κανονισμούς άλλης εποχής είναι συνταγές κακής συντήρηση και υποβάθμισης που βλέπουμε σε πολλές περιπτώσεις δημόσιων χώρων. Η Πλατεία Ελευθερίας είναι ένα πολυσύνθετο έργο και πρέπει η παρουσία του να κάνει τη διαφορά στη Λευκωσία σε δυναμισμό, γόητρο και έλξη στοιχεία ενός ‘branding effect’ που πρέπει να διασφαλιστούν από την αρχή. Προσεγγίσεις δημόσιου τομέα δεν θα προσφέρουν τις προϋποθέσεις για αυτή την παρουσία.

*Οικονομολόγος και Πολεοδόμος.